Βεζούβιος

(Vesuvio). Ενεργό ηφαίστειο της Ιταλίας στην Καμπανία, στην πεδιάδα ανατολικά της Νάπολης. Είναι το μοναδικό ενεργό ηφαίστειο της ηπειρωτικής Ευρώπης. Επίσης, είναι ένα από τα λίγα της Γης με περίφραγμα και αποτελεί το πιο αντιπροσωπευτικό τους δείγμα, όπως εμφανίζεται με τον παλιό κρατηριακό κύκλο της Σόμα, διαμέτρου περίπου 4 χλμ., μέσα από τον οποίο προβάλλει ο πιο πρόσφατος κώνος του κυρίως Β., που στην κορυφή του (1.279 μ.) υπάρχει ο σημερινός κρατήρας. Τα δύο ηφαιστειακά συγκροτήματα δεν είναι ομόκεντρα, δεν έχουν κατά συνέπεια και τον ίδιο άξονα έκχυσης, αφού ο άξονας του Β. είναι μετατοπισμένος κατά 250 μ. ΝΔ σε σχέση με τον ευρύτερο της Σόμα. Εκτός από την υπέρθεση των δύο κώνων, που χωρίζονται στα Β από μια βαθιά ημικυκλική κοιλάδα, τη λεγόμενη Άτριο του αλόγου, χαρακτηριστικό στοιχείο της μορφολογίας του Β. είναι η ασυμμετρία των πλαγιών· η εσωτερική πλαγιά είναι πολύ πιο απότομη από αυτήν που βλέπει προς τη θάλασσα. Ο Β. πρωτοεμφανίστηκε ως νησιωτικό ηφαίστειο στον ευρύ θαλάσσιο κόλπο, που κατά την ηώκαινο εισχωρούσε βαθιά στο ασβεστολιθικό ανάγλυφο των Απενίνων της Καμπανίας και συνδέθηκε αργότερα με την ξηρά κατά την πλειόκαινο, εξαιτίας είτε ισχυρής πτύχωσης του γήινου φλοιού είτε άφθονων εκχύσεων λάβας και άλλων πυροκλαστικών υλικών που φαίνεται ότι ανέβασαν τον κώνο σε ύψος περίπου 2.300 μ. Στη συνέχεια, κατά τους προϊστορικούς χρόνους, ισχυρή έκρηξη μείωσε το ύψος του στα σημερινά επίπεδα, αφήνοντας στην κορυφή έναν τεράστιο κρατήρα έκρηξης ή καταβύθισης. Από τη διάταξη κατά στρώματα των υλικών που έχουν ξεχυθεί, μπορούμε να διακρίνουμε τέσσερις φάσεις δραστηριότητας, με ενδιάμεσες μακραίωνες ανάπαυλες που χαρακτηρίζονται από λάβες με φθίνουσα οξύτητα (τραχείτες, ορβιετίτες, οκταβιανίτες και βεζουβίτες). Αυτό φαίνεται να οφείλεται στο γεγονός ότι ο ηφαιστειακός πόρος διέρχεται σε μεγάλο βάθος από έναν ισχυρό σχηματισμό τριαδικού δολομιτικού ασβεστόλιθου, εξαιτίας του οποίου το μάγμα έχει υποστεί μια προοδευτική διαφοροποίηση, λόγω αφομοίωσης. Η μεγάλη έκρηξη του 79 μ.Χ., που έδωσε στο ηφαίστειο τη σημερινή του μορφή, εγκαινιάζει την ιστορική φάση της δραστηριότητάς του, κατά την οποία οι παροξυσμικές εκρήξεις διαδέχονται η μία την άλλη σε σύντομα χρονικά διαστήματα. Από τις καταστρεπτικότερες είναι αυτές του 1631, του 1794, του 1906 και του 1944, που κάλυψαν με λάβα εκατοντάδες στρέμματα καλλιεργημένης γης και προσέβαλαν μερικά κατοικημένα κέντρα, κυρίως στη νοτιοδυτική πλαγιά. Η περιοχή του Β. χαρακτηρίζεται από πολύ υψηλή πυκνότητα πληθυσμού (1.832 κάτ. ανά τ. χλμ.) προπάντων προς την πλευρά της θάλασσας όπου τα αστικά κέντρα (Πόρτιτσι, Ρέζινα, Τόρε Ανουντσιάτα, Τόρε ντελ Γκρέκο) έχουν πολύπλευρη οικονομική δραστηριότητα σε σχέση με τα κέντρα της πλευράς της Σόμα (Σόμα Βεζουβιάνα και Οταβιάνο) που είναι κυρίως αγροτικά. Περισσότερη από τη μισή καλλιεργήσιμη και δασώδη επιφάνεια καλύπτεται από αμπελώνες (28%) και οπωρώνες (22%). Οι οπωρώνες απλώνονται από τη βάση του βουνού περίπου έως το ύψος των 700 μ. στην πλαγιά της Σόμα και μέχρι 400-500 μ. στην αντίθετη πλευρά. Κυριαρχεί η καλλιέργεια της βερικοκιάς με ετήσια παραγωγή 25.000 τόνων, δηλαδή το ένα τρίτο της συνολικής παραγωγής της Ιταλίας. Ακολουθούν δαμασκηνιές, κερασιές, ροδακινιές και αμπέλια, κυρίως κάτω από τη ζώνη των οπωρώνων, στην ανατολική και νότια πλαγιά. Σημαντική εξάλλου, από οικονομική άποψη, είναι η καλλιέργεια των κηπευτικών στους πρόποδες και στην παραλιακή ζώνη. Άποψη του Βεζούβιου από τη θάλασσα (φωτ. Mairani). Άποψη του εσωτερικού του κρατήρα του Βεζούβιου (τα εκρηξιγενή πετρώματα φαίνονται στρωματοποιημένα). Ο Βεζούβιος βρίσκεται τώρα σε φάση ηρεμίας (φωτ. Crocella). 2. Φωτογραφία της περιοχής της Νάπολης από δορυφόρο της NAΣA, τον Ιούλιο του 1996, από ύψος 390 χλμ. · στο κέντρο διακρίνεται ο κρατήρας του Βεζούβιου, δεξιά το λιμάνι της Νάπολης στην Τυρηναϊκή θάλασσα και πάνω αριστερά η χερσόνησος του Σορέντο (φωτ. NASA, earth.jsc.nasa.gov). 3. Άποψη του Βεζούβιου από τη θάλασσα (φωτ. Mairani). Φωτογραφία της περιοχής της Νάπολης από δορυφόρο της NAΣA, τον Ιούλιο του 1996, από ύψος 390 χλμ. · στο κέντρο διακρίνεται ο κρατήρας του Βεζούβιου, δεξιά το λιμάνι της Νάπολης στην Τυρηναϊκή θάλασσα και πάνω αριστερά η χερσόνησος του Σορέντο (φωτ. NASA, earth.jsc.nasa.gov).